Trung tuần tháng 5 năm 2009, bộ phim The White Ribbon (Dải ruy băng trắng) của đạo diễn người Áo Michael Haneke đã vượt qua hàng loạt đối thủ đáng gờm đến từ các nền điện điện ảnh lớn trên thế giới để đoạt giải thưởng Cành cọ vàng danh giá.
Thành công của The White Ribbon một lần nữa khẳng định tài năng của Michael Haneke, người từng gây tiếng vang tại LHP Cannes nhiều năm qua với những Funny Games, The Piano Teacher (giải thưởng của hội đồng giám khảo Cannes và hai giải cho diễn viên nam và nữ xuất sắc nhất), Time of the Wolf và Caché (giải đạo diễn xuất sắc nhất).
Lấy bối cảnh một ngôi làng nhỏ trước thềm Thế chiến thứ nhất, The White Ribbon mô tả cuộc sống và tính cách người Đức với dụng ý giải thích căn nguyên sự phát triển của chủ nghĩa Phát-xít trong những năm đầu thập kỷ 30, thế kỷ 20.
Giống như các bộ phim trước của ông như Caché, The Piano Teacher, Funny Games, hay Time of The Wolf, Haneke tiếp tục khai thác đề tài về cội rễ và bản chất bạo lực. Song với The White Ribbon, Haneke tỏ ra tham vọng hơn khi ông làm việc với số lượng nhân vật khá lớn và triển khai các ý tưởng trên diện rộng.
Bài toán hóc búa
Theo các nhà phê bình, The White Ribbon mang nhiều lớp nghĩa và đòi hỏi người xem phải theo dõi chăm chú đến từng chi tiết nhỏ nhặt nhất. Phim đưa ra một bí ẩn đầy thách đố với hàng loạt tội ác dường như không liên quan tới nhau và không thể lý giải xảy ra liên tiếp trong một ngôi làng nhỏ.
Giống như với Caché, khán giả không ngừng tìm lời giải đáp cho những câu hỏi đặt ra trong phim. Người ta thắc mắc về kẻ đứng sau hàng loạt sự cố kỳ lạ xảy đến với cư dân trong làng. Thế nhưng tới cuối phim, câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ. Thực chất, đạo diễn cố ý kể một câu chuyện bí ẩn để đưa ra những vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan tới quyền lực và sự lạm dụng quyền lực, kỷ luật cứng nhắc và cái giá phải trả cho sự khắc kỷ.
Tuy thế, The White Ribbon khác Funny Games hay Caché ở chỗ hai phim này có đề tài đơn giản, dễ tiếp cận hơn. Với The White Ribbon, Haneke từ chối đưa ra một lời giải đáp dễ dãi mà để khán giả tự suy ngẫm, tìm câu trả lời cho riêng mình. Bộ phim sâu sắc, khó đoán, nhiều sắc thái và kết thúc mở này thể hiện sự hài hòa giữa nội dung và hình thức, đề tài và phong cách.
Dù nội dung phim có phần nặng nề, nhưng The White Ribbon được nhiều nhà phê bình khen ngợi là hấp dẫn, với tiết tấu nhanh, gồm những phân cảnh nhỏ khắc họa đời sống làng quê xen kẽ những “tai nạn” tưởng chừng ngẫu nhiên.
Bạo lực tiếp nối bạo lực
The White Ribbon mô tả sự phân tầng rõ rệt và những giá trị đạo đức thống trị một cộng đồng. Nam tước và gia đình hắn thống trị về kinh tế, với một nửa cư dân trong làng làm việc cho hắn. Trong khi đó, nhà thờ gây ảnh hưởng lớn về tinh thần, với nhân vật mục sư khắc kỷ luôn phát biểu các diễn văn thống thiết nhưng giả tạo.
Haneke vốn là một đạo diễn thích gây ấn tượng, và trong The White Ribbon ông làm điều đó bằng cách phá vỡ trật tự thường nhật của ngôi làng tưởng chừng yên ả ngay từ những hình ảnh đầu tiên. Đầu phim, một bác sĩ bị thương vì ngựa của ông vấp phải một đoạn dây thép bị ai đó chăng ra từ trước. Không ai biết kẻ nào làm chuyện đó nhưng có vẻ như đây là một sự sắp đặt cố ý, hoặc thậm chí một âm mưu.
Tình tiết sau đó diễn ra khá nhanh: vợ một nông dân chết do tai nạn trong xưởng cưa; con trai Nam tước bị hành hung; một cậu bé thiểu năng trí tuệ được tìm thấy trong tình trạng bầm dập vì bị đánh đập trong rừng; đứa con nhỏ của viên bác sĩ biến mất, sau đó được tìm thấy trong tình trạng nửa trần truồng giữa đường phố, và cuối phim chính bác sĩ cũng mất tích.
Theo Haneke, bệnh tật và ác tâm có trong mọi khía cạnh của đời sống, mọi tầng lớp xã hội, mọi gia đình trong cộng đồng, và dường như nạn nhân của các thế lực xấu bao trùm xã hội bao giờ cũng là phụ nữ và trẻ em, những người vô tội nhất.
Một cách mỉa mai, dải ruy băng trắng được coi là biểu tượng của sự trong trắng mà viên mục sư bắt con trai mình đeo để bảo vệ cậu khỏi những ý nghĩ xấu thực chất không hề mang chút ý nghĩa nào trong phim. Viên mục sư thực ra là một kẻ khắc kỷ và độc ác khi hắn nhân danh Chúa hành hạ chính con trai mình. Nam tước, người nắm trong tay quyền lực kinh tế mạnh nhất là một kẻ bạo ngược, tàn nhẫn. Nhân vật bác sĩ trong phim thậm chí còn đồi bại tới mức lạm dụng chính cô con gái vị thành viên của mình.
Ứng cử viên Oscar nặng ký
Với những thước phim miêu tả chân thực cuộc sống làng quê nước Đức thời kì tiền Thế chiến thứ nhất, The White Ribbon đề cập đến sự hình thành tính cách Đức, dạng tính cách phần nào lý giải sự ủng hộ của số đông dành cho tư tưởng Hitler. Tuy thế, với The White Ribbon, Haneke không chỉ muốn nói tới căn nguyên của chủ nghĩa Phát-xít. Ông cho biết bộ phim còn là một cảnh báo về hậu quả của những tư tưởng về giá trị tuyệt đối mà theo ông là cội rễ của chủ nghĩa khủng bố.
Là một đạo diễn khéo léo, Haneke truyền đạt tư tưởng của mình bằng cách ám chỉ gián tiếp thông qua những mẩu hội thoại tiết chế và những thước phim đen trắng chân phương. Bộ phim cũng không hề sử dụng ca nhạc hay âm thanh sắp đặt sẵn mà chỉ có âm thanh tự nhiên như tiếng dàn đồng ca nhà thờ hay tiếng bước chân lên xuống cầu thang.
Với nội dung sâu sắc, phong cách nghệ thuật giản dị mà tinh tế, The White Ribbon giành được rất nhiều lời khen ngợi từ giới làm phim cũng như các nhà phê bình. Phim đã được chọn làm đại diện của Đức tham gia tranh giải Oscar 2010 cho hạng mục phim nước ngoài xuất sắc nhất và được đánh giá là một đối thủ nặng ký cho giải thường danh giá này. The White Ribbon được ra mắt vào tháng 9 này tại Đức và Áo, và tại Mỹ cuối tháng 12 năm nay.
Thành công của The White Ribbon một lần nữa khẳng định tài năng của Michael Haneke, người từng gây tiếng vang tại LHP Cannes nhiều năm qua với những Funny Games, The Piano Teacher (giải thưởng của hội đồng giám khảo Cannes và hai giải cho diễn viên nam và nữ xuất sắc nhất), Time of the Wolf và Caché (giải đạo diễn xuất sắc nhất).
Lấy bối cảnh một ngôi làng nhỏ trước thềm Thế chiến thứ nhất, The White Ribbon mô tả cuộc sống và tính cách người Đức với dụng ý giải thích căn nguyên sự phát triển của chủ nghĩa Phát-xít trong những năm đầu thập kỷ 30, thế kỷ 20.
Giống như các bộ phim trước của ông như Caché, The Piano Teacher, Funny Games, hay Time of The Wolf, Haneke tiếp tục khai thác đề tài về cội rễ và bản chất bạo lực. Song với The White Ribbon, Haneke tỏ ra tham vọng hơn khi ông làm việc với số lượng nhân vật khá lớn và triển khai các ý tưởng trên diện rộng.
Bài toán hóc búa
Theo các nhà phê bình, The White Ribbon mang nhiều lớp nghĩa và đòi hỏi người xem phải theo dõi chăm chú đến từng chi tiết nhỏ nhặt nhất. Phim đưa ra một bí ẩn đầy thách đố với hàng loạt tội ác dường như không liên quan tới nhau và không thể lý giải xảy ra liên tiếp trong một ngôi làng nhỏ.
Giống như với Caché, khán giả không ngừng tìm lời giải đáp cho những câu hỏi đặt ra trong phim. Người ta thắc mắc về kẻ đứng sau hàng loạt sự cố kỳ lạ xảy đến với cư dân trong làng. Thế nhưng tới cuối phim, câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ. Thực chất, đạo diễn cố ý kể một câu chuyện bí ẩn để đưa ra những vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan tới quyền lực và sự lạm dụng quyền lực, kỷ luật cứng nhắc và cái giá phải trả cho sự khắc kỷ.
Tuy thế, The White Ribbon khác Funny Games hay Caché ở chỗ hai phim này có đề tài đơn giản, dễ tiếp cận hơn. Với The White Ribbon, Haneke từ chối đưa ra một lời giải đáp dễ dãi mà để khán giả tự suy ngẫm, tìm câu trả lời cho riêng mình. Bộ phim sâu sắc, khó đoán, nhiều sắc thái và kết thúc mở này thể hiện sự hài hòa giữa nội dung và hình thức, đề tài và phong cách.
Dù nội dung phim có phần nặng nề, nhưng The White Ribbon được nhiều nhà phê bình khen ngợi là hấp dẫn, với tiết tấu nhanh, gồm những phân cảnh nhỏ khắc họa đời sống làng quê xen kẽ những “tai nạn” tưởng chừng ngẫu nhiên.
Bạo lực tiếp nối bạo lực
The White Ribbon mô tả sự phân tầng rõ rệt và những giá trị đạo đức thống trị một cộng đồng. Nam tước và gia đình hắn thống trị về kinh tế, với một nửa cư dân trong làng làm việc cho hắn. Trong khi đó, nhà thờ gây ảnh hưởng lớn về tinh thần, với nhân vật mục sư khắc kỷ luôn phát biểu các diễn văn thống thiết nhưng giả tạo.
Haneke vốn là một đạo diễn thích gây ấn tượng, và trong The White Ribbon ông làm điều đó bằng cách phá vỡ trật tự thường nhật của ngôi làng tưởng chừng yên ả ngay từ những hình ảnh đầu tiên. Đầu phim, một bác sĩ bị thương vì ngựa của ông vấp phải một đoạn dây thép bị ai đó chăng ra từ trước. Không ai biết kẻ nào làm chuyện đó nhưng có vẻ như đây là một sự sắp đặt cố ý, hoặc thậm chí một âm mưu.
Tình tiết sau đó diễn ra khá nhanh: vợ một nông dân chết do tai nạn trong xưởng cưa; con trai Nam tước bị hành hung; một cậu bé thiểu năng trí tuệ được tìm thấy trong tình trạng bầm dập vì bị đánh đập trong rừng; đứa con nhỏ của viên bác sĩ biến mất, sau đó được tìm thấy trong tình trạng nửa trần truồng giữa đường phố, và cuối phim chính bác sĩ cũng mất tích.
Theo Haneke, bệnh tật và ác tâm có trong mọi khía cạnh của đời sống, mọi tầng lớp xã hội, mọi gia đình trong cộng đồng, và dường như nạn nhân của các thế lực xấu bao trùm xã hội bao giờ cũng là phụ nữ và trẻ em, những người vô tội nhất.
Một cách mỉa mai, dải ruy băng trắng được coi là biểu tượng của sự trong trắng mà viên mục sư bắt con trai mình đeo để bảo vệ cậu khỏi những ý nghĩ xấu thực chất không hề mang chút ý nghĩa nào trong phim. Viên mục sư thực ra là một kẻ khắc kỷ và độc ác khi hắn nhân danh Chúa hành hạ chính con trai mình. Nam tước, người nắm trong tay quyền lực kinh tế mạnh nhất là một kẻ bạo ngược, tàn nhẫn. Nhân vật bác sĩ trong phim thậm chí còn đồi bại tới mức lạm dụng chính cô con gái vị thành viên của mình.
Ứng cử viên Oscar nặng ký
Với những thước phim miêu tả chân thực cuộc sống làng quê nước Đức thời kì tiền Thế chiến thứ nhất, The White Ribbon đề cập đến sự hình thành tính cách Đức, dạng tính cách phần nào lý giải sự ủng hộ của số đông dành cho tư tưởng Hitler. Tuy thế, với The White Ribbon, Haneke không chỉ muốn nói tới căn nguyên của chủ nghĩa Phát-xít. Ông cho biết bộ phim còn là một cảnh báo về hậu quả của những tư tưởng về giá trị tuyệt đối mà theo ông là cội rễ của chủ nghĩa khủng bố.
Đạo diễn Haneke trong lễ trao giải LHP Cannes
Là một đạo diễn khéo léo, Haneke truyền đạt tư tưởng của mình bằng cách ám chỉ gián tiếp thông qua những mẩu hội thoại tiết chế và những thước phim đen trắng chân phương. Bộ phim cũng không hề sử dụng ca nhạc hay âm thanh sắp đặt sẵn mà chỉ có âm thanh tự nhiên như tiếng dàn đồng ca nhà thờ hay tiếng bước chân lên xuống cầu thang.
Với nội dung sâu sắc, phong cách nghệ thuật giản dị mà tinh tế, The White Ribbon giành được rất nhiều lời khen ngợi từ giới làm phim cũng như các nhà phê bình. Phim đã được chọn làm đại diện của Đức tham gia tranh giải Oscar 2010 cho hạng mục phim nước ngoài xuất sắc nhất và được đánh giá là một đối thủ nặng ký cho giải thường danh giá này. The White Ribbon được ra mắt vào tháng 9 này tại Đức và Áo, và tại Mỹ cuối tháng 12 năm nay.
Minh Thi