Bác Nguyễn Văn Tiếp, 79 tuổi, ở quận Tân Bình, TP. HCM bị tai biến mạch máu não, đi lại phải có người dìu, nay đã có khả năng tự đi lại bằng xe đi nhờ tập đi vào mỗi buổi sáng ở công viên Hoàng Văn Thụ . (Ảnh: N.C.T)
Tỉ lệ tuân trị của các bệnh lý mãn tính vẫn giẫm chân tại chỗ. Tại Mỹ năm 1994, số bệnh nhân tăng huyết áp, đái tháo đường đạt được cả ba mục tiêu đường, mỡ, huyết áp là 5%. Sáu năm sau, con số này chỉ 7%.Tuân trị là tuân thủ các hướng dẫn y khoa, gồm sử dụng thuốc, chế độ ăn, thực hiện các hướng dẫn thay đổi lối sống. Tuân trị giúp đạt được mục tiêu điều trị, tránh biến chứng, tránh tốn kém vô ích, tăng tuổi thọ của người bệnh.
Các bệnh lý mãn tính dẫn đến tuân trị kém có một trong bốn đặc điểm sau: bệnh lâu dài, bệnh để lại di chứng tàn phế, nguyên nhân sinh bệnh không hồi phục được, bệnh nhân cần được huấn luyện đặc biệt để phục hồi chức năng hoặc cần theo dõi trong thời gian vô hạn (cho đến lúc chết). Như vậy, bệnh mãn tính gồm: tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ gan, suy tim, suy thận, viêm khớp, ung thư... Đa số các bệnh này tuân trị kém vì vấp nhiều rào cản.
Giảm cân nhờ vợ
Nhờ chính mình
Muốn tuân trị tốt phải nhờ vào chính mình. Tham gia câu lạc bộ bệnh nhân tại bệnh viện, cụm dân cư để tìm hiểu sức khỏe và bệnh tình. Chia sẻ với người thân những khó khăn. Người bệnh, người chưa bệnh đều tham gia bảo hiểm y tế là cách chung tay để giải quyết vấn đề kinh tế. Khám bệnh thường xuyên và dùng thuốc nội, rẻ tiền nhưng hiệu quả vẫn tốt hơn thuốc đắt tiền nhưng không đều đặn làm bệnh diễn tiến phức tạp. Lắng nghe và tuân thủ các chỉ dẫn của nhân viên y tế.
Bệnh nhân cần đủ tiền để theo đuổi điều trị lâu dài. Kiến thức và nhận thức về bệnh, niềm tin và hi vọng vào cuộc sống, đặc thù nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân gia đình là những yếu tố quan trọng. Bệnh nhân có điều kiện kinh tế tốt, hiểu biết về bệnh, nhưng không có niềm tin và hi vọng rất dễ buông xuôi. Bệnh nhân có người thân chia sẻ gánh nặng, giúp kiểm soát chế độ ăn kiêng, tập luyện, thay đổi lối sống sẽ tuân trị tốt.
Một bệnh nhân được tôi khuyên giảm cân, sau ba tháng dẫn bà xã vào khoe: "Tôi giảm 4kg, lại trẻ ra nhờ bà xã. Bác sĩ coi da bà ấy đen chừng nào là thương tôi chừng ấy vì ngày ngày đi bơi cùng tôi".
Bệnh đã biến chứng thì việc điều trị khó khăn gấp bội, chi phí điều trị tăng lên, khả năng tuân trị kém đi. Bệnh nhân đã bị tai biến mạch máu não, liệt nửa người, suy tim, suy thận, thoái hóa khớp, mù không thể theo đuổi việc luyện tập thể dục. Bệnh nhân bị tai biến hoặc suy thận không thể kiểm soát quá nghiêm ngặt mức đường huyết vì nguy cơ hạ đường huyết cao.
Ấy vậy mà mỗi sáng tại hồ bơi Kỳ Hòa 2, TP.HCM có một cụ ông đã liệt nửa người bên trái, được con trai dìu ra bơi lội. Ông cụ không đi khám bệnh nên khi bị tai biến cách đây ba năm mới biết mình bệnh cao huyết áp. Ba năm qua, dù chỉ còn nửa người vận động được, ông vẫn thường xuyên bơi lội để giữ gìn phần còn lại của mình.
Khi bệnh nhân hiểu được những gì sẽ chờ đợi mình phía trước, họ tự chủ hơn, sắp xếp được tương lai, tránh lo lắng dẫn đến trầm cảm.
Thuốc rẻ, dễ dùng
Thứ nhất, đối đầu với các bệnh mãn tính cần một hệ thống y tế hiệu quả. Hệ thống y tế hợp lý tránh được phiền toái, mất thời gian, giúp người bệnh tuân trị tốt. Hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt giúp phát hiện sớm các trường hợp bệnh, giảm chi phí. Hệ thống đào tạo y khoa đủ lớn và đủ lực giúp đào tạo nhân viên y tế chuyên nghiệp. Chuyên môn hóa các vấn đề bệnh tật, đào tạo các nhân viên y tế cơ sở đi sâu sát trong nhân dân để giúp đỡ và nhắc nhở người bệnh tuân trị tốt. Hệ thống bảo hiểm y tế cần hợp lý hóa giá cả và các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc.
Thứ hai, chế độ điều trị hợp lý góp phần quan trọng trong việc cải thiện sự tuân trị. Thuốc cần rẻ, hiệu quả, đơn giản, dễ dùng và ít tác dụng phụ. Theo Diabet Care 2004, tỉ lệ tuân trị của các thuốc sử dụng 4 lần/ ngày là 51%, trong khi thuốc chỉ dùng 1 lần/ ngày là 79%.
Vấn đề quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân tác động lớn đến khả năng tuân trị. Mối quan hệ càng khắng khít, thầy thuốc càng hiểu về cuộc sống của bệnh nhân càng lựa chọn được chế độ điều trị phù hợp.
Theo BS Vành Khuyên